Ουκρανία, Κύπρος και ελληνοτουρκικές σχέσεις

 27/2/22 14.30    dw.com  

Η στρατηγική αναβάθμιση της Τουρκίας είναι μία από τις πιθανές εξελίξεις της κρίσης στην Ουκρανία που εγείρει προβληματισμούς, εκτιμά ο Ρόναλντ Μαϊνάρντους.

Το σοκ είναι βαθύ. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ξύπνησε την Ευρώπη από τον λήθαργο. Ειδικά οι Γερμανοί είχαν βολευτεί σε έναν κόσμο, στον οποίο ο πόλεμος δεν είχε θέση. 

Τώρα η πολιτική τάξη και η κοινωνία έρχονται αντιμέτωπες με την νέα τάξη πραγμάτων. Αποτελεί ιστορική ειρωνεία ότι στην Γερμανία η επίσημη πια παραδοχή της γεωπολιτικής αφέλειας έρχεται σε μια στιγμή που ανέλαβαν την εξουσία πολιτικά κόμματα, τα οποία έχουν τις ρίζες τους στο ειρηνευτικό κίνημα και κηρύσσουν εδώ και δεκαετίες ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση στην πολιτική της ύφεσης με την Μόσχα. Η Δύση εμφανίζεται ενωμένη στην καταδίκη του Πούτιν. 

Ωστόσο, οι εμπειρίες πολέμου είναι διαφορετικές από χώρα σε χώρα. Στην Ελλάδα- και όχι μόνο εκεί- δικαίως ακούγεται η παρατήρηση ότι η επίθεση του Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας δεν ήταν ο πρώτος επιθετικός πόλεμος εναντίον ανεξάρτητου κράτους στην Ευρώπη μετά την καταστροφή του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπως - λανθασμένα - υποστηρίζεται σε πολλές αναφορές. 

Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 είχε παρόμοιο μοτίβο. Μέχρι σήμερα η Άγκυρα εξσκολουθεί να μιλάει για "ειρηνευτική επιχείρηση", η οποία - άλλος παραλληλισμός - ειχε ως πρόσχημα την προστασία μιας εθνικής μειονότητας. Οι ιστορικές συγκρίσεις είναι προβληματικές. Όμως οι δύο πόλεμοι - η Κύπρος τότε, η Ουκρανία σήμερα - ακολουθούν παρόμοια λογική: χρησιμοποιούν την στρατιωτική βία ως μέσο για την επίτευξη ενός πολιτικού στόχου, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου.

Το επιχείρημα της "αποστρατιωτικοποίησης"

 Ο νέος πόλεμος αναμένεται να έχει μακροπρόθεσμα αρνητικές συνέπειες για την Ευρώπη και τον κόσμο. Οι πόλεμοι είναι σαν σεισμοί. Ακολουθούνται από μετασεισμούς, που κρατούν τον κόσμο σε φόβο. 

Ο πόλεμος στην Κύπρο έγινε πριν από σχεδόν μισό αιώνα. Οι συνέπειες είναι αισθητές ακόμη και σήμερα. Δεν νοείται να υπάρχει ομαλοποίηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων χωρίς λύση του Κυπριακού. 

Εν τω μεταξύ έχουν προκύψει και νέα ζητήματα: Η διαμάχη για τα κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο και πιο πρόσφατα οι διαφορές στην Ανατολική Μεσόγειο. Όταν ο Πούτιν ζητά την αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας, στην Ελλάδα σκέφτονται τις αξιώσεις της Άγκυρας για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών στο Ανατολικό Αιγαίο και την ταυτόχρονη αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας. Η Τουρκία δεν είναι Ρωσία και ο Ερντογάν δεν είναι Πούτιν. 

Υπάρχουν, ωστόσο, ομοιότητες. Και οι δύο ηγέτες αποσκοπούν να επεκτείνουν την επιρροή τους πέρα απο τα σύνορα των χωρών τους. Και οι δύο έχουν αποδείξει οτι δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική ισχύ για να επιτύχουν τους στόχους τους. Ο πόλεμος στην Ουκρανία αναμένεται να αλλάξει την αρχιτεκτονική ασφαλείας στην Ευρώπη. Για να αντιμετωπίσει τον Πούτιν, η Δύση θα κλείσει τις γραμμές της. Σε αυτή την στρατηγική η Τουρκία διαδραματίζει βασικό ρόλο. Η στρατηγική αναβάθμιση της Άγκυρας μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα για την Ελλάδα στην αναμέτρηση με την γειτονική χώρα.

Αυτή ειναι η απαισιόδοξη προοπτική. Υπάρχει και ενα διαφορετικό σενάριο: οι κυβερνήσεις των δυο χωρών να εκμεταλλεύουν την μεγάλη διεθνη κρίση και να βρουν επιτέλους λύση στα διάφορα διμερή προβλήματα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι προεργασίες υπάρχουν. Και προπαντός, όπως φανερώνει πρόσφατη δημοσκόπηση της κοινής γνώμης, σαφείς πλειοψηφίες στις δύο όχθες του Αιγαίου τάσσονται υπέρ της διευθέτησης των διαφορών με διάλογο και συνεννόηση.

Ρόναλντ Μαϊνάρντους

Ο Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 είχε διατελέσει διευθυντής της ελληνικής σύνταξης της Deutsche Welle.