......έιναι κατ' επίφαση. Για να είναι πόλις, πρέπει να διαθέτει τα αυτονόητα.
Για να είναι λιμάνι, απέχει πολύ από την ερμηνεία και την σημασία που δίνουν σε άλλα λιμάνια.
Άρα, είναι μία Ελληνική πόλις λιμάνι, την οποία και βεβαίως αγαπάμε και ευελπιστούμε...
Μπορεί καμιά φορά να μην το καταλαβαίνουμε λόγω της καθημερινότητας μας, αλλά ο Πειραιάς είναι ένας τόπος γεμάτος αντιθέσεις και παράδοξα. Είναι λιμάνι και συνάμα πόλη. Είναι τόπος εθνικός και συνάμα διεθνής. Εχει έντονη την τοπικότητα και συνάμα ειναι παγκόσμιος. Κάποτε αυτοί οι δύο πόλοι ταυτίζονται και γίνονται ένας. Έτσι για χρόνια μιλούσαμε για τον Πειραιά σαν να είναι το λιμάνι του, σαν μια πόλη-λιμάνι πάνω στην οποία συγκροτήθηκε το ελληνικό έθνος-κράτος όπως το ξέρουμε. Έτσι δίναμε έμφαση στην πόλη ως πύλη που συνδέει διαφορετικούς και διακριτούς κόσμους: το τοπικό με το ξένο, το γνωστό με το άγνωστο, τη φτώχεια με τα πλούτη, την παράδοση με τον εκσυγχρονισμό. Με αυτήν την έννοια σε πόλεις-λιμάνια σαν τον Πειραιά εμφανίζονται οι αντιθέσεις της νεωτερικότητας. Εδώ γίνονται ορατά και κατανοητά τα πρώτα ίχνη της παγκοσμιοποίησης πολύ πριν γίνουν στον υπόλοιπο κόσμο.
Πιο πρόσφατα, σε μια προσπάθεια να αναδειχθούν και άλλες πτυχές της δραστηριότητας του Πειραιά, πολλοί τον προβάλλουν ως μια πόλη του εμπορίου. Έτσι συζητούν για την εμπορική κινητικότητα και τους εμπόρους ως βασικούς πρωταγωνιστές της πόλης, παραβλέποντας ωστόσο την παράλληλη παρουσία και συμβολή των κοινωνικών ομάδων που εξακολουθούν να δρουν στο λιμάνι και γύρω από αυτό, όπως οι λιμενεργάτες, οι ναυτικοί, οι εργαζόμενοι στα ναυπηγεία, οι τελωνειακοί υπάλληλοι.
Και όμως μια βόλτα σήμερα από το λιμάνι μέχρι τα Καμίνια και τα Μανιάτικα αρκεί για μας δείξει ότι ο Πειραιάς δεν είναι μόνο το λιμάνι του, ούτε μόνο το εμπόριό του. Είναι και τα δύο, και πολλά περισσότερα. Είναι οι άνθρωποί του, τα αγαθά του, τα καράβια του, είναι οι έμποροι και οι ταξιδιώτες του. Είναι μια «πόλη χωνευτήρι» κοινοτήτων, εμπορίου και ιδεών. Η καθημερινή εμπειρία του Πειραιά, η εμπειρία των κατοίκων και των επισκεπτών του, έχει τόπους πολλαπλότητας, σύγκλισης και συγχώνευσης κοινοτήτων και εθνοτήτων. Ας το δούμε αναλυτικότερα. Ο Πειραιάς είναι καταρχάς ένας τόπος εμπορίου. Τα τελωνεία, το λιμάνι, οι ναυτιλιακές και ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τα ξενοδοχεία, οι τράπεζες, τα εμπορικά μαγαζιά κυριαρχούν στο τοπίο. Παράλληλα είναι ένας τόπος διασυνδέσεων. Ας σκεφτούμε πάλι κυρίαρχες εικόνες όπως ο σιδηρόδρομος, τα καράβια, τις προβλήτες, αλλά και το τραμ (πια), και γενικά όλα εκείνα τα μέσα και τις υπηρεσίες που διευκολύνουν την κίνηση ανθρώπων, αντικειμένων, πληροφοριών. Τέλος ο Πειραιάς είναι ένας τόπος ανταλλαγής ιδεών, αναψυχής και ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων. Ας σκεφτούμε τα θέατρα, τα καφενεία και τις ταβέρνες του. Μέρη στα οποία δημιουργούνται τρόποι ζωής και μια αίσθηση του ανήκειν.
Περισσότερο λοιπόν από μια πόλη ή/και λιμάνι, ο Πειραιάς είναι ένα «χωρικό φαινόμενο» στο πλαίσιο του οποίου λαμβάνουν χώρα διαρκείς διαπραγματεύσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων, αρχών και συλλογικοτήτων της πόλης, διαρκείς διαπραγματεύσεις ταυτότητας. Στο επίκεντρο λοιπόν κάθε συζήτησης για τον Πειραιά είναι καταρχάς οι δεσμοί που δημιουργεί αυτή η πόλη «χωνευτήρι» μεταξύ των ανθρώπων του, των αγαθών του, των εμπόρων του, των καραβιών του και των ταξιδιωτών του. Είναι μια πόλη που κοιτάζει την ίδια στιγμή προς τα μέσα και προς τα έξω, πέρα από τη θάλασσα, και ως εκ τούτου μια πόλη εμβληματική για το τι σημαίνει Ελλάδα σήμερα.
*Ο Κώστας Δουζίνας είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, βουλευτής Α' Πειραιά και πρόεδρος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς
Για να είναι λιμάνι, απέχει πολύ από την ερμηνεία και την σημασία που δίνουν σε άλλα λιμάνια.
Άρα, είναι μία Ελληνική πόλις λιμάνι, την οποία και βεβαίως αγαπάμε και ευελπιστούμε...
Ο Πειραιάς: πόλη και λιμάνι
Την προηγούμενη Παρασκευή και το Σαββατο (5-6 Απριλίου) έλαβε χώρα στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήρίο του Πειραιά ένα Αναπτυξιακό Συνέδριο με τίτλο «Πειραιάς, πόλη-λιμάνι: Ανάπτυξη και Κοινωνικές Δυναμικές». Είχα την τιμή να συμμετάσχω. Το ερώτημα που σκεφτόμουνα πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του συνεδρίου ήταν ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος για να σκεφτούμε για τον Πειραιά΄ πως να σκεφτούμε για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον αυτής της εμβληματικής πόλης-λιμάνι για τη χώρα. Καταθέτω εδώ μερικές σκέψεις με την ελπίδα οτι θα αποτελέσουν αφετηρία για έναν διάλογο. Ενα διάλογο που με δεδομένες τις επερχόμενες κρίσιμες εκλογές—ευρωπαϊκές, αυτοδιοικητικές, βουλευτικές—είναι πιο απαραίτητος από ποτέ. Η υποψηφιότητα πάντως του Νίκου Μπελαβίλα για το Δήμο και οι πρωτοβουλίες του συνδυασμού του «Πειραιάς για όλους», διαβεβαιώνουν όλους μας οτι ο διάλογος θα είναι και πλούσιος και καινοτόμος.
Του Κώστα Δουζίνα*
Μπορεί καμιά φορά να μην το καταλαβαίνουμε λόγω της καθημερινότητας μας, αλλά ο Πειραιάς είναι ένας τόπος γεμάτος αντιθέσεις και παράδοξα. Είναι λιμάνι και συνάμα πόλη. Είναι τόπος εθνικός και συνάμα διεθνής. Εχει έντονη την τοπικότητα και συνάμα ειναι παγκόσμιος. Κάποτε αυτοί οι δύο πόλοι ταυτίζονται και γίνονται ένας. Έτσι για χρόνια μιλούσαμε για τον Πειραιά σαν να είναι το λιμάνι του, σαν μια πόλη-λιμάνι πάνω στην οποία συγκροτήθηκε το ελληνικό έθνος-κράτος όπως το ξέρουμε. Έτσι δίναμε έμφαση στην πόλη ως πύλη που συνδέει διαφορετικούς και διακριτούς κόσμους: το τοπικό με το ξένο, το γνωστό με το άγνωστο, τη φτώχεια με τα πλούτη, την παράδοση με τον εκσυγχρονισμό. Με αυτήν την έννοια σε πόλεις-λιμάνια σαν τον Πειραιά εμφανίζονται οι αντιθέσεις της νεωτερικότητας. Εδώ γίνονται ορατά και κατανοητά τα πρώτα ίχνη της παγκοσμιοποίησης πολύ πριν γίνουν στον υπόλοιπο κόσμο.
Πιο πρόσφατα, σε μια προσπάθεια να αναδειχθούν και άλλες πτυχές της δραστηριότητας του Πειραιά, πολλοί τον προβάλλουν ως μια πόλη του εμπορίου. Έτσι συζητούν για την εμπορική κινητικότητα και τους εμπόρους ως βασικούς πρωταγωνιστές της πόλης, παραβλέποντας ωστόσο την παράλληλη παρουσία και συμβολή των κοινωνικών ομάδων που εξακολουθούν να δρουν στο λιμάνι και γύρω από αυτό, όπως οι λιμενεργάτες, οι ναυτικοί, οι εργαζόμενοι στα ναυπηγεία, οι τελωνειακοί υπάλληλοι.
Και όμως μια βόλτα σήμερα από το λιμάνι μέχρι τα Καμίνια και τα Μανιάτικα αρκεί για μας δείξει ότι ο Πειραιάς δεν είναι μόνο το λιμάνι του, ούτε μόνο το εμπόριό του. Είναι και τα δύο, και πολλά περισσότερα. Είναι οι άνθρωποί του, τα αγαθά του, τα καράβια του, είναι οι έμποροι και οι ταξιδιώτες του. Είναι μια «πόλη χωνευτήρι» κοινοτήτων, εμπορίου και ιδεών. Η καθημερινή εμπειρία του Πειραιά, η εμπειρία των κατοίκων και των επισκεπτών του, έχει τόπους πολλαπλότητας, σύγκλισης και συγχώνευσης κοινοτήτων και εθνοτήτων. Ας το δούμε αναλυτικότερα. Ο Πειραιάς είναι καταρχάς ένας τόπος εμπορίου. Τα τελωνεία, το λιμάνι, οι ναυτιλιακές και ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τα ξενοδοχεία, οι τράπεζες, τα εμπορικά μαγαζιά κυριαρχούν στο τοπίο. Παράλληλα είναι ένας τόπος διασυνδέσεων. Ας σκεφτούμε πάλι κυρίαρχες εικόνες όπως ο σιδηρόδρομος, τα καράβια, τις προβλήτες, αλλά και το τραμ (πια), και γενικά όλα εκείνα τα μέσα και τις υπηρεσίες που διευκολύνουν την κίνηση ανθρώπων, αντικειμένων, πληροφοριών. Τέλος ο Πειραιάς είναι ένας τόπος ανταλλαγής ιδεών, αναψυχής και ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων. Ας σκεφτούμε τα θέατρα, τα καφενεία και τις ταβέρνες του. Μέρη στα οποία δημιουργούνται τρόποι ζωής και μια αίσθηση του ανήκειν.
Περισσότερο λοιπόν από μια πόλη ή/και λιμάνι, ο Πειραιάς είναι ένα «χωρικό φαινόμενο» στο πλαίσιο του οποίου λαμβάνουν χώρα διαρκείς διαπραγματεύσεις μεταξύ κοινωνικών ομάδων, αρχών και συλλογικοτήτων της πόλης, διαρκείς διαπραγματεύσεις ταυτότητας. Στο επίκεντρο λοιπόν κάθε συζήτησης για τον Πειραιά είναι καταρχάς οι δεσμοί που δημιουργεί αυτή η πόλη «χωνευτήρι» μεταξύ των ανθρώπων του, των αγαθών του, των εμπόρων του, των καραβιών του και των ταξιδιωτών του. Είναι μια πόλη που κοιτάζει την ίδια στιγμή προς τα μέσα και προς τα έξω, πέρα από τη θάλασσα, και ως εκ τούτου μια πόλη εμβληματική για το τι σημαίνει Ελλάδα σήμερα.
*Ο Κώστας Δουζίνας είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, βουλευτής Α' Πειραιά και πρόεδρος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου