Ο ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ ΩΣ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

....πάντα επίκαιρο το θέμα, έστω και αν έχουμε πολλά να προσάψουμε στους κάθε λογής υπεύθυνους.

Δημοσίευση: 8 / 10 / 2014

Τα τελευταία χρόνια το όλο έργο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού [ΙΜΟ] δίνει έμφαση στον ανθρώπινο παράγοντα και ιδιαίτερα στην προσπάθεια δημιουργίας και διατήρησης κουλτούρας, σχετικής με την ασφάλεια των θαλασσίων μεταφορών [safety culture]. Μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να επιτύχει τον αντικειμενικό της σκοπό μόνον όταν:

1.1.Η προσπάθεια είναι συνεχής και αδιάλειπτη

1.2.Υπάρχει συνεχής και αδιάλειπτη ανταπόκριση από το πλήρωμα

1.3.Υπάρχει αποτελεσματική υποστήριξη από το γραφείο

Nikos Gousopoulos, Maritime Business Development, New York College

Τα οφέλη, ως αποτέλεσμα, ενός καλά εκπαιδευμένου πληρώματος και με διαρκές κίνητρο για την συνεχή διασφάλιση της λειτουργίας του βαποριού, είναι αναμφίβολα πολλά. Η τελευταία αναθεωρημένη STCW δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη κουλτούρας για την ασφάλεια με νέα γνωστικά αντικείμενα, που ανεβάζουν το επίπεδο γνώσης των πληρωμάτων και τα κάνουν πιο ανταγωνιστικά. Συνδυάζοντας δε και την αποτελεσματική εφαρμογή του ISM CODE, η προσπάθεια ενισχύεται ακόμη περισσότερο.

2.Η ΤΕΛΕΥΤΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΗ STCW

Η βασική δομή της STCW περιλαμβάνει σειρά γνωστικών αντικειμένων σε συνδυασμό με βραχυχρόνιες περιόδους πρακτικής εξάσκησης επάνω στο βαπόρι, χωρίς όμως να προσδιορίζει τις απαραίτητες δεξιότητες, που θα πρέπει να διαθέτει το πλήρωμα καθώς και το επίπεδο αυτών αλλά και της θεωρητικής κατάρτισης.

Η όλη λειτουργία του βαποριού όμως, δεν μπορεί να θεωρηθεί απόλυτα ομαλή αν λάβουμε υπόψη μας:

2.1. τις κατά καιρούς μειώσεις στη σύνθεση του πληρώματος στο βαποριού

2.2. τις συχνές αλλαγές πληρώματος

2.3. την πολυεθνικότητα της σύνθεσης του πληρώματος

2.4. το διαφορετικό επίπεδο εκπαίδευσης του πληρώματος λόγω πολυεθνικότητος

Επομένως, αυτή καθεαυτή η πρακτική εξάσκηση στο βαπόρι δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις προσδοκίες του όλου συστήματος εκπαίδευσης, όπως αυτό θεσμοθετήθηκε μέσω της STCW, με τις ανάλογες φυσικά επιπτώσεις στην προσπάθεια εδραίωσης κουλτούρας ασφάλειας [safety culture establishment].

3.Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Η διάσκεψη για την αναθεώρηση της STCW αναγνώρισε την ανάγκη για την βελτίωση της τεχνικής κατάρτισης, των δεξιοτήτων αλλά και του επαγγελματισμού των πληρωμάτων

Η σχετική παράγραφος 8 [Resolution 8] εφιστά την προσοχή

3.1. Στον ρόλο της αναθεωρημένης σύμβασης, σχετικά με την βελτίωση του επιπέδου ανταγωνιστικότητος των πληρωμάτων

3.2. Κάνει προτάσεις σχετικές με την επιλογή ναυτικών με το υψηλότερο δυνατόν επίπεδο επαγγελματισμού

3.3. Ενθαρρύνει την εκπαίδευση των δοκίμων

3.4. Προτείνει την θέσπιση μέτρων από την εταιρεία καθώς και κινήτρων ικανών να προάγουν το επίπεδο του επαγγελματισμού των ανθρώπων που αυτή [η εταιρεία] απασχολεί στα βαπόρια της.

Αυτή καθεαυτή η κουλτούρα για την ασφάλεια δεν είναι μόνο ένας μηχανισμός για την αποφυγή θαλάσσιου ατυχήματος η έστω τον περιορισμό του. Στην πράξη, η ικανότητα του να κάνεις, επάνω στο βαπόρι, την κατάλληλη ενέργεια στην κατάλληλη στιγμή και με ασφαλή τρόπο, είτε κάτω από κανονικές συνθήκες, είτε κάτω από συνθήκες έκτατης ανάγκης, αποτελεί στην πραγματικότητα μέρος των απαιτήσεων της STCW.

Όμως, η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης πού δόθηκε στον εκπαιδευόμενο θα προσδιορίσει:

Α. Την όλη συμπεριφορά του στην διάρκεια της εργασίας του

Β. Το βαθμό επίδοσης του

Γ. Το βαθμό επαγγελματισμού που διαθέτει

Ανθρώπινα λάθη επάνω στο βαπόρι γίνονταν και θα εξακολουθήσουν να γίνονται. Πολλά δε είναι επαναλαμβανόμενα και οφείλονται:

1. Στην αμέλεια λήψεως μέτρων ασφαλείας

2. Στην παραβίαση της ενδεδειγμένης πρακτικής πού ακολουθείται για κάθε ενέργεια

3. Στην παραβίαση των ήδη θεσπισμένων κανόνων ασφαλούς λειτουργίας του βαποριού

Επομένως, η πρόκληση, για τους εκπαιδευτές και γενικά τα στελέχη επάνω στο βαπόρι αλλά και στο γραφείο, που είναι επιφορτισμένα με την ασφάλεια, είναι η ελαχιστοποίηση όλων αυτών των ενεργειών πού οδηγούν σε λάθη και που με τη σειρά τους και σε ναυτικά ατυχήματα. Η προσπάθεια θα πρέπει να εστιάζεται στο γεγονός ότι κάθε ενέργεια του πληρώματος επάνω στο βαπόρι θα πρέπει να εμπνέεται από πνεύμα αυστηρής εφαρμογής των κανόνων ασφαλείας και της οποίας η συνεχής πιστή εφαρμογή θα οδηγήσει στην εδραίωση κουλτούρας ασφαλείας [safety culture].

4.Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ STCW ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Η προσέγγιση που επιχειρείται μέσω της STCW στο θέμα του επιπέδου ικανότητος των πληρωμάτων, γίνεται με την προσπάθεια ανίχνευσης εκείνων των δεξιοτήτων που αποτελούν το κλειδί για την ασφαλή και αποτελεσματική λειτουργία του βαποριού. Εστιάζει στις βασικές ικανότητες και προσδιορίζει τα ελάχιστα απαιτούμενα γι αυτές.

Η τελευταία αναθεώρηση της STCW δημιουργεί μια στέρεα βάση για την εδραίωση της ασφάλειας στα βαπόρια. Πολλά από τα ατυχήματα που εξακολουθούν επαναληπτικά να συμβαίνουν στα βαπόρια θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν:

4.1. Αφενός μεν, τα πληρώματα πληρούσαν τα ελάχιστα επίπεδα εκπαίδευσης σύμφωνα με την σύμβαση και

4.2. Αφετέρου δε, οι υπεύθυνοι για την πιστή εφαρμογή της σύμβασης [π.χ εκπαιδευτές, σχολές, στελέχη γραφείων κ.λ.π] δεν την εφάρμοζαν κατά το δοκούν [όπως συμβαίνει και στη χώρα μας δυστυχώς]

5.Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Στην τελευταία αναθεώρηση της STCW αναφέρεται ρητά και πολύ συγκεκριμένα η ανάγκη για εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας. Δυστυχώς στο παρελθόν και μέχρι την τελευταία αναθεώρηση, το θέμα της ασφάλειας δεν αποτελούσε προτεραιότητα ούτε για τις εταιρείες ούτε και για τα ίδια τα πληρώματα, ενώ υπήρχαν περιπτώσεις όπου ακόμη βασικά στοιχεία σχετικά με την ασφάλεια ήσαν άγνωστα στους εργαζομένους επάνω στα βαπόρια.

Ξέχωρα όμως από αυτό καθεαυτό το θέμα της εκπαίδευσης, εκείνο που προέχει στο θέμα της ασφάλειας των θαλασσίων μεταφορών είναι ότι δεν θα πρέπει να αποτελεί μόνο κομμάτι του όποιου συστήματος εκπαίδευσης εφαρμόζεται, αλλά να αποτελέσει μέρος της όλης κουλτούρας πού πρέπει να διαθέτει κάθε μέλος του πληρώματος πολύ πριν αναλάβει καθήκοντα επάνω στο βαπόρι.

Για τους νεοεισερχομένους στο ναυτικό επάγγελμα, είτε αξιωματικούς είτε κατώτερο πλήρωμα, οι εταιρείες έχουν την ευθύνη να τους εξοικειώσουν πλήρως με οτιδήποτε σχετίζεται με καθήκοντα ρουτίνας αλλά και τρόπους αποτελεσματικής αντιμετώπισης συμβάντων εκτάκτου ανάγκης.

Ιδιαίτερα σε αξιωματικούς η και πληρώματα που για πρώτη φορά αποτελούν μέρος του ανθρώπινου δυναμικού μιας εταιρείας, η τελευταία θα πρέπει:

5.1. η πρώτη γνωριμία με το βαπόρι να αποτελεί μέρος της όλης κουλτούρας που διέπει την λειτουργία της εταιρείας

5.2. να υπάρχει επαρκής διαθέσιμος χρόνος ώστε η επεξήγηση σε όλα τα επιμέρους στοιχεία που αφορούν την ασφάλεια να είναι πλήρης και κατανοητή.

5.3. να διασφαλισθεί ότι το μέλος του πληρώματος έχει πλήρως κατανοήσει τα όσα έχει διδαχθεί η και απλώς πληροφορηθεί.

Απουσία των παραπάνω δημιουργεί εκ διαμέτρου αντίθετα αποτελέσματα με πολύ δυσάρεστες έως καταστροφικές συνέπειες, οπότε αποτελεί μονόδρομο η προσπάθεια, της κάθε εταιρείας, να επενδύσει σε χρόνο και επίπονη προσπάθεια για να αναπτύξει κουλτούρα σχετικά με την ασφάλεια.

Η κουλτούρα για την ασφάλεια δεν αποτελεί προιόν νομοθεσίας, συμβάσεων κ.λ.π αλλά αναπτύσσεται σταδιακά μέσα στο πλαίσιο της όλης λειτουργίας της εταιρείας καθώς και του επιπέδου ανταπόκρισης του ίδιου του ναυτικού στις απαιτήσεις της δουλειάς του.

Για να ανταποκριθεί όμως με τρόπο, που επιτυγχάνεται η επάρκεια και η ασφάλεια λειτουργίας του βαποριού, θα πρέπει η εκπαίδευση που έχει λάβει:

1. Να είναι προς τη σωστή κατεύθυνση

2. Να είναι επαρκής

3. Να είναι αποτελεσματική και

4. Να διασφαλίζεται ότι αυτά που έχει διδαχθεί μπορεί να τα κάνει πράξη.

Η τελευταία αναθεωρημένη STCW περιέχει κριτήρια για την εξακρίβωση του επιπέδου ανταγωνιστικότητος των ναυτικών. Τα κριτήρια αυτά υποστηρίζουν την εφαρμογή μιας απολύτως επαγγελματικής προσέγγισης επάνω στο βαπόρι, επάνω σε θέματα χειρισμού τεχνολογικού εξοπλισμού αλλά και διαδικασιών σχετικών με την ευρύτερη λειτουργία του βαποριού.

Η παραπάνω προσέγγιση διασφαλίζει την τήρηση των διεθνώς θεσπισμένων κανονισμών, σχετικών με την ασφάλεια, αλλά και την ανάπτυξη της απαραίτητης κουλτούρας της σχετικής με την ασφάλεια. Παράλληλα δε, τα θεσπισμένα για την αξιολόγηση του βαθμού ανταγωνιστικότητος είναι προς την κατεύθυνση της ασφάλειας μια και υποστηρίζουν κυρίως, την εφαρμογή της πρόληψης παρά την καταστολή.

Οι αξιωματικοί, που πραγματικά κάνουν τη διαφορά στο θέμα της κουλτούρας που έχουν αναπτύξει και γίνεται πράξη επάνω στο βαπόρι, είναι εκείνοι που βρίσκονται υψηλότερα στην ιεραρχία. Άλλως τε, η ικανότητα της οργάνωσης και της σωστής διαχείρισης του πληρώματος αποτελεί προυπόθεση για πιστοποίηση [certification].

Επομένως, η αναρρίχηση σε ανώτερα επίπεδα της διοικητικής ιεραρχίας από έναν αξιωματικό και προκειμένου να πληροί τα κριτήρια ανταγωνιστικότητος που η σύμβαση [STCW]έχει θεσπίσει, σημαίνει ότι διαθέτει την ικανότητα να διανείμει ορθολογικά τα καθήκοντα στα μέλη του πληρώματος και να μπορεί να διακρίνει ποια θα είναι τα αναμενόμενα αποτελέσματα μετά το πέρας των εργασιών ενός εκάστου από τα μέλη του πληρώματος.

Προκειμένου να αναπτυχθεί κουλτούρα ασφάλειας επάνω στο βαπόρι [safety culture] είναι τελείως απαραίτητη η θέσπιση συγκεκριμένων standards καθώς και ακριβής προσδιορισμός των αναμενομένων αποτελεσμάτων. Επίσης, ο τρόπος που αυτό περνάει ως μήνυμα σε όλα τα μέλη του πληρώματος είναι πολύ σημαντικός, αν αναλογισθούμε ότι ο βαθμός πολύ εθνικότητος των πληρωμάτων ποικίλει από βαπόρι σε βαπόρι και από εταιρεία σε εταιρεία, ανάλογα με την ακολουθητέα πολιτική σο θέμα της επάνδρωσης[manning].

Εντολές υπό μορφή διαταγών στρατιωτικού χαρακτήρα, μπορεί βραχυχρόνια να φέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, αλλά μόνο η ορθολογική προσέγγιση επιτυγχάνει μακροχρόνια θετικά αποτελέσματα και σταδιακά δημιουργεί την απαραίτητη κουλτούρα της ασφαλούς διαχείρισης του βαποριού.

Η ίδια φιλοσοφία πρέπει να διέπει και το προσωπικό του γραφείου, από όπου η διαχείριση του στόλου είναι καθολική. Όλες οι δραστηριότητες είτε είναι ρουτίνας είτε ειδικών συνθηκών, θα πρέπει να καθοδηγούνται από τις ίδιες αρχές που διέπουν την ασφάλεια της λειτουργίας των βαποριών. Άλλως τε, την ευθύνη για την ανάπτυξη κουλτούρας ασφαλείας επάνω στο βαπόρι την έχει ολοκληρωτικά η εταιρεία, κάτι πού ξεκάθαρα διατυπώνει και ο Κώδικας Ασφαλούς Διαχείρισης [ISM Code].

Η δυσκολία που συνήθως αντιμετωπίζει το πλήρωμα επάνω στο βαπόρι και ιδιαίτερα ο καπετάνιος, είναι η μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλεται για να διατηρηθεί η κουλτούρα ασφάλειας που έχει ήδη επιτευχθεί, υπό το βάρος των πιέσεων που η εταιρεία με τη σειρά της εξασκεί κυρίως στους αξιωματικούς για την διατήρηση αυτής της κουλτούρας. Επιπλέον πίεση εξασκείται και από άλλους, που αποτελούν μέρος της όλης λειτουργίας του βαποριού, όπως:

1. Λιμάνια [Port Authorities]

2. Ναυλωτές [Charterers]

3. Πράκτορες [Agents] κ.λ.π

Οι οποίοι όμως ενώ έχουν άμεσο ενδιαφέρον για το βαπόρι και το φορτίο, όμως δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το επίπεδο ασφάλειας του πληρώματος.

Αναμφίβολα, η επίτευξη κουλτούρας ασφαλείας επάνω στο βαπόρι επιτυγχάνεται μέσα από την εφαρμογή διαδικασιών πού δεν λαμβάνουν υπ όψιν:

1. Το ύψος της απαιτουμένης δαπάνης

2. Το βαθμό δυσκολίας και

3. Τον χρόνο που απαιτείται

Σε κάθε στοχευμένο έργο που ανατίθεται για εκτέλεση επάνω στο βαπόρι, το μέλος του πληρώματος θα πρέπει να πάρει αποφάσεις με βάση:

1. Τις διαθέσιμες πληροφορίες

2. Ακολουθώντας συγκεκριμένες αρχές

3. Ακολουθώντας συγκεκριμένες διαδικασίες που τον οδηγούν στο στόχο

Από τη στιγμή η κουλτούρα ασφάλειας έχει επιτευχθεί, αυτή θα πρέπει να διατηρείται. Αρωγός στην προσπάθεια της διατήρησης αυτής, είναι ή ίδια ή STCW ιδανικά όμως συνδυασμένη με το SMS που έχει αναπτύξει η εταιρεία βάσει του ISM Code. Ιδιαίτερα, το στοιχείο της συνεχούς βελτίωσης των δεξιοτήτων διαχείρισης της ασφάλειας θα πετύχει την δημιουργία κλίματος δέσμευσης [commitment] ενός εκάστου, επάνω στο βαπόρι, σχετικά με την ασφαλή διαχείριση του.

Σ’ αυτό λοιπόν το κλίμα, το καλά εκπαιδευμένο μέλος του πληρώματος, θα μπορέσει να κάνει κτήμα του αυτή την κουλτούρα ασφάλειας που θα του διασφαλίζει απόλυτη επιτυχία στα καθήκοντα που κάθε φορά του ανατίθενται.

6.ΕΠΙΛΟΓΟΣ

6.1 Το θέμα της κουλτούρας ασφάλειας είναι ταυτισμένο με την ίδια την λειτουργία του βαποριού

6.2. Οι διεθνείς κανονισμοί που διέπουν την ασφάλεια υπάρχουν και πρέπει να εφαρμόζονται επακριβώς και όχι κατά το δοκούν, όπως συμβαίνει στη χώρα μας ειδικότερα στο θέμα της Ναυτικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Επιμόρφωσης.

6.3. Η δέσμευση για την απόκτηση κουλτούρας ασφάλειας ξεφύγει πέρα από τα στενά όρια της λειτουργίας του βαποριού και της ναυτιλιακής εταιρείας

6.4. Η συγκεκριμένη δέσμευση θα μεγαλώνει με το πέρασμα του χρόνου μια και οι κανονισμοί, από οπουδήποτε και αν προέρχονται, δεν θα σταματήσουν να γίνονται ολοένα και αυστηρότεροι.

6.5. Τα πληρώματα και τα στελέχη των γραφείων θα πρέπει να εκπαιδεύονται και συνεχώς να επιμορφώνονται για να μπορούν να ανταποκριθούν στις διαρκώς και με μεγάλη ταχύτητα αναφυόμενες αλλαγές.