....εκτός θεματολογίας του μπλογκ, αλλά ίσως και μια αναδρομή στο σκοτεινό θρησκευτικό παρελθόν. Λέξη που αμφιβάλλω ότι γνωρίζει το 0,1% των Ελλήνων, Filioque, δημιούργησε το σχίσμα της εκκλησίας σε καθολικούς και ορθόδοξους. Ο εγωισμός και το συμφέρον αποδεικνύονται πολύ ισχυρά για να χωρίσουν θρησκευτικα το κόσμο. Ενδιαφέροντα τα παρακάτω...
+++
Στην αρχαία Νίκαια της Βιθυνίας, επίσημη έδρα της Α’ Οικουμενικής Συνόδου πριν 1.700 χρόνια, ο Πάπας Λέων ΙΔʼ και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος συναντήθηκαν για πρώτη φορά στην ίδια σκηνή. Μαζί με εκπροσώπους άλλων χριστιανικών ομολογιών, τέλεσαν κοινή προσευχή και προσκύνημα στον αρχαιολογικό χώρο της βασιλικής του Αγίου Νεοφύτου, αναβιώνοντας τη γιορτή της ενότητας που γεννήθηκε τον 4ο αιώνα.
Το σημείο που ξεχώρισε ήταν η απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως χωρίς το περίφημο Filioque («και εκ του Υιού»). Ο Πάπας ακολούθησε την αρχική Νικαιακή διατύπωση «το Πνεύμα το Άγιον, το Κύριον, το Ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον», σε μία κίνηση υψηλού συμβολισμού που αμβλύνει μια διαμάχη αιώνων μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Η στιγμή αυτή σηματοδοτεί:
την πρώτη απαγγελία της αρχικής διατύπωσης στην ίδια τη Νίκαια από Πάπα και Πατριάρχη,
συμβολική υπέρβαση του Μεγάλου Σχίσματος, που κρατά από το 1054,
διάθεση για σύγκλιση στη βάση της κοινής πατερικής παράδοσης.
Η επιλογή της διατύπωσης «εκ του Πατρός εκπορευόμενον» δεν αποτελεί αλλαγή δόγματος της Ρώμης, αλλά αναγνώριση της κοινής ρίζας και χειρονομία σεβασμού προς την Ορθοδοξία. Όπως τόνισαν οι δύο ηγέτες, η Νίκαια δεν είναι μόνο τόπος μνήμης· είναι σημείο εκκίνησης για μια νέα γλώσσα συνεργασίας και διαλόγου μεταξύ των Εκκλησιών.
Σε έναν κόσμο όπου μικρές λέξεις μπορούν να χωρίσουν αιώνες, η κοινή προσευχή στη Νίκαια απέδειξε ότι η ιστορία, η πίστη και η μουσική γλώσσα της προσευχής μπορούν να ενώσουν, υπερβαίνοντας δογματικές διαφωνίες και γεωγραφικά σύνορα.
Η σημασία του «Filioque»
Η λέξη «Filioque» (λατινική σύνθετη λέξη από το «Filius» (Υιός) και «que» (και) που σημαίνει «και ο Υιός») προστέθηκε στο Σύμβολο της Πίστεως στη Δυτική Εκκλησία και αφορούσε την προέλευση του Αγίου Πνεύματος.
Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος (Α΄ της Νίκαιας) το 325 θέσπισε το «Σύμβολο της Πίστεως» το οποίο δηλώνει ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται (πηγάζει) από τον Θεό – Πατέρα («το εκ του Πατρός εκπορευόμενον»). Αυτό το Σύμβολο τροποποιήθηκε στην Β΄ Οικουμενική Σύνοδο (Α΄ της Κωνσταντινούπολης) το 381. Ως εκ τούτου, καλείται το «Συμβολο Νικαίας – Κωνσταντινουπόλεως» ή, στην καθομιλουμένη, το «Πιστεύω».
Στην τριαδική ομολογία, οι Χριστιανοί από τους πρώτους αιώνες έχουν κάνει μερικές σημαντικές διακρίσεις. Ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα θεωρείται ότι έχουν την αιώνια προέλευσή τους από τον Πατέρα. Ο Υιός, ο προαιώνιος Λόγος (Ιωάν. α΄ 1) έχει γεννηθεί από τον Πατέρα, ενώ το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα. Αυτές οι επισημάνσεις αφορούν την ύπαρξη του Θεού πριν από κάθε χρόνο, «προ πάντων των αιώνων» κατά το Σύμβολο της Νικαίας. Όσον αφορά τη δημιουργία, ο Θεός απέστειλε τον Υιό του και το Πνεύμα του. Στα λατινικά η λέξη «processio» αφορά και την αποστολή (που κατά την οθόδοξη θεολογία γίνεται και από τον Υιό) αλλά και την εκπόρευση (που αφορά μόνο τον Πατέρα) του Πνεύματος, αυτός ο ιδιωματισμός θα μπορούσε να προκαλέσει κάποια σύγχυση στις θεολογικές συζητήσεις. Η διαφορά λοιπόν μπορεί να επικεντρωθεί στη λέξη «processio» που λόγω της πολλαπλότητάς της στα λατινικά, δεν σημαίνει μόνο εκπόρευση (από που πηγάζει) αλλά και αποστολή (από που διέρχεται). Βάσει το Filioque, οι Ρωμαιοκαθολικοί θεωρούνται αιρετικοί από την Ορθόδοξη Εκκλησία με απόφαση της Η’ Οικουμενικής Συνόδου που συγκλήθηκε το 879 στην Κωνσταντινούπολη.
Η προσθήκη αυτή, που φαίνεται μικρή γραμματικά, πυροδότησε τεράστιες θεολογικές και εκκλησιαστικές διαφωνίες από τον 9ο αιώνα και θεωρείται ένας από τους βασικούς λόγους του Μεγάλου Σχίσματος του 1054, που διαχώρισε την Καθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Για αιώνες, το Filioque αποτέλεσε σημείο έντασης, συζητήσεων και αναζητήσεων συμφωνίας ανάμεσα στις δύο Εκκλησίες, καθώς αγγίζει την καρδιά της Χριστιανικής πίστης: τη φύση της Αγίας Τριάδας και τη σχέση Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος.
tanea.gr
